Πήγα για μεσημεριανό (πολύ ωραίο το κοτόπουλο με τις πατάτες), το οποίο συνεχίστηκε μέχρι αργά τη νύχτα (πολύ ωραία τα περάσαμε) και όταν έφυγα κρατούσα ένα χάρτινο διαμάντι (many thanks στην Α. και στην Κ. για όλα). Ήταν το βιβλίο της Lucia Berlin, “Οδηγίες για Οικιακές Βοηθούς”. Είναι ορισμένα βιβλία που δεν είναι απλώς ευχάριστα ή καλογραμμένα ή συναρπαστικά ή διασκεδαστικά ή συγκινητικά, αλλά είναι τόσο δυνατά που ερωτεύεσαι τις λέξεις. Τα διηγήματα της Μπερλίν περιέχουν απόλαυση, οδύνη, παρατηρητικότητα και συναισθηματικό βάθος. Κωμικές σκηνές που σε κάνουν να θέλεις να κλάψεις και τραγικές ή άγριες σκηνές που προκαλούν γέλιο. Στην ιστορία Σιωπή γράφει: Δε με πειράζει να λέω στους ανθρώπους φριχτά πράγματα, άπαξ και μπορώ να τα μεταμορφώσω, να τα κάνω αστεία.
Η Λουσία Μπερλίν χρησιμοποιεί εκτεταμένα την αυτο-μυθοπλασία (auto-fiction) σε συνδυασμό με την καθαρή επινόηση, παράγοντας αφηγήσεις ζωντανού ρεαλισμού. Οι ιστορίες της είναι χτισμένες με υλικό ανακατασκευασμένων βιωμάτων και περιστατικών (προσωπικών ή όχι) που παρά την εκτεταμένη επινόηση παραμένουν αληθινές. Οι κεντρικοί χαρακτήρες είναι κυρίως γυναίκες: οικιακές βοηθοί, νοσηλεύτριες, διοικητικές υπάλληλοι, φοιτήτριες, δασκάλες, καθηγήτριες, κόρες, μανάδες, σύζυγοι και αδελφές… γυναίκες που παλεύουν για ζωή και αξιοπρέπεια, που απολαμβάνουν τη ζωή, που κουράζονται και τρελαίνονται από τη ζωή, που έχουν τις μικρές τους νίκες και τις μεγάλες τους ματαιώσεις και απώλειες. Η καθημερινότητα είναι στο επίκεντρο των ιστοριών της Μπερλίν: μια δύσκολη και κουραστική δουλειά, μια κακή οικογενειακή σχέση ή μια δυνατή συγγενική σχέση, η πάλη με την εξάρτηση, η ανατροφή των παιδιών, κάποιο αστείο περιστατικό, η ασθένεια ενός κοντινού προσώπου, το ταξίδι ως φυγή από την πραγματικότητα, ο τρελός έρωτας ή το διαβρωτικό πένθος. “Ο έρωτας σε κάνει δυστυχισμένο”, έλεγε η μαμά μας, “Μουσκεύεις το μαξιλάρι κλαίγοντας προτού κοιμηθείς, τα τζάμια των τηλεφωνικών θαλάμων θαμπώνουν από τα δάκρυά σου, οι λυγμοί σου κάνουν τον σκύλο να αλυχτάει, καπνίζεις δύο τσιγάρα ταυτόχρονα”, γράφει στο διήγημα Μαμά.
Στις ιστορίες εναλλάσσονται πόλεις και φυσικό τοπίο ως οργανικό μέρος της αφήγησης: Η μοναξιά είναι αγγλοσαξονική έννοια. Στην Πόλη του Μεξικού, αν είσαι το μόνο πρόσωπο σε ένα λεωφορείο και μπαίνει κάποιος ακόμα επιβάτης, όχι μόνο θα έρθει να καθίσει δίπλα σου, αλλά και θα γείρει πάνω σου, γράφει στο Fool to Cry, όπου η ηρωίδα έχει μετακομίσει στο Μεξικό για να φροντίζει την ασθενή αδερφή της με την οποία ήταν απομακρυσμένες, ή Δεν υπάρχει άλλο φεγγάρι σαν αυτό μέσα στη διάφανη νύχτα του Νιου Μέξικο. Ανατέλλει από τα όρη Σάντια, υψώνεται στον ουρανό και γαληνεύει χιλιόμετρα ολόκληρα γυμνή έρημο με όλη εκείνη την ήσυχη λευκότητα του πρώτου χιονιού. Το φεγγαρόφωτο στα κίτρινα μάτια της Λίζας και η αγριοπασχαλιά, λέει στο Αδέσποτοι, όπου η ηρωίδα συμμετέχει σε ένα πρόγραμμα μεθαδόνης εγκατεστημένο στην έρημο της Αλμπουκέρκης. Οι αναφορές στη μουσική, στη λογοτεχνία, στον κινηματογράφο, στην ζωγραφική, στη μόδα, στην επικαιρότητα, στις κοινωνικές νόρμες, υπάρχουν παντού, ενταγμένες με μαεστρία στις ιστορίες. Μου έδωσαν την ευκαιρία να ανακαλύψω νέα πράγματα.
Η γραφή της Μπερλίν είναι απολαυστική: ρυθμός, διάλογοι, περιγραφές, πρόσωπα… Όλα υψηλής ποιότητας. Άλλοτε σαν ένα εξαιρετικό ουίσκι που σε μουδιάζει γλυκά και άλλοτε σαν καλά ζυγισμένες γροθιές επαγγελματία πυγμάχου, σκάνε απανωτές και σε ζαλίζουν. Ευχαριστίες στην Κατερίνα Σχινά για την άψογη ελληνική μετάφραση καθώς και για τις σημειώσεις. Η έκδοση περιέχει ένα εκτενές βιογραφικό σημείωμα της συγγραφέως, αποκαλύπτοντας μια ζωή έντονη και πολυδιάστατη. Η Μπερλίν ήταν άτυχη ως προς το ότι η ευρεία αναγνώριση του έργου της ήρθε πολλά χρόνια μετά το θάνατο της (2004).
Ένα πράγμα ξέρω σίγουρα για τον θάνατο. Όσο “καλύτερο” είναι το πρόσωπο, όσο πιο πολύ έχει αγαπήσει, όσο πιο ευτυχισμένο και στοργικό υπήρξε, τόσο μικρότερο είναι το χάσμα που δημιουργεί ο θάνατός του. (από το Ημερολόγιο τμήματος επειγόντων περιστατικών).
Οδηγίες για Οικιακές Βοηθούς, Lucia Berlin, μτφ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Στερέωμα, 2019.
