Η Σ. με είχε βομβαρδίσει συστηματικά και μακροχρόνια. «Διάβασέ το! Είναι έτσι κι έτσι κι έτσι…» Τελικά οι αντιστάσεις μου κατέρρευσαν. Ευτυχώς. «Η Ντόνα Φλορ κι οι Δύο Σύζυγοι της»: ο τζογαδόρος και διαβόητος γλεντζές Βαντίνιου που τα κακαρώνει στη μέση μιας καρναβαλικής γιορτής, χορεύοντας σάμπα. και ο αξιοσέβαστος, φιλήσυχος, φαρμακοποιός και ερασιτέχνης παίκτης φαγκότο, ο Δρ. Τεοντόρου Μαντουρέιρα. Όσο για την ίδια την Φλορίπεντις, την οποία όλοι γνωρίζουν στη Μπαΐα και όλοι αποκαλούν Ντόνα Φλορ είναι μια μαιτρ της μαγειρικής, διδάσκει τα πολύτιμα μυστικά της γαστριμαργίας στη δημοφιλή σχολή της «Γεύση και Τέχνη», μια όμορφη και έξυπνη γυναίκα που παλεύει και ισορροπεί ανάμεσα σε δυο κόσμους που τέμνονται. Από τη μια η φτώχεια, το κουτσομπολιό, η ενδοοικογενειακή κακοποίηση, τα στερεότυπα, το βουντού και οι προλήψεις, μαζί με τις γιορτές, την φιλία και τα πάθη. Από την άλλη η «καλή κοινωνία» με την οποία έρχεται σε επαφή μετά τον δεύτερο γάμο της με τον καθωσπρέπει Δρ. Τεοντόρου. Βαρετές βραδιές με μουσική δωματίου, κόσμος απόμακρος και ψηλομύτης, οικογενειακή ρουτίνα και τυπικότητα, μαζί βέβαια με την οικονομική ασφάλεια, την κοινωνική αποδοχή και την αληθινή συζυγική αγάπη. Και δεν της έφταναν όλα αυτά, «επιστρέφει» και ο νεκρός της σύζυγος, αυτός ο ηδονιστής και σκανδαλιστής Βαντίνιου που αναστατώνει την Ντόνα Φλορ αλλά και ολόκληρη την Μπαΐα. Λέει ο Βαντίνιου στη Ντόνα Φλορ: «Η μητέρα σου είναι μια παλιόγρια. Δεν ξέρει ότι το μόνο που έχει σημασία στη ζωή είναι η αγάπη και η φιλία. Όλα τα υπόλοιπα είναι χάσιμο χρόνου, ασήμαντα, δεν αξίζουν τον κόπο». Ενώ οι γειτόνισσες, που ποτέ δεν συμπάθησαν αυτό το χαρούμενο κάθαρμα, πιστεύουν πως η Ντόνα Φλορ απαλλάχθηκε επιτέλους από αυτό το κτήνος όταν κατέρρευσε στο πλακόστρωτο ντυμένος γυναίκα και τύφλα στο μεθύσι. Αμ δε!
Παρασύρθηκα. Το μυθιστόρημα έγραψε το 1966 ο βραζιλιάνος Jorge Amado (Ζόρζι Αμάντου ή Χορχέ Αμάντο όπως αποδόθηκε και διατηρήθηκε στα ελληνικά) και η μετάφραση έγινε από την Τιτίνα Σπερελάκη, στην οποία οφείλουμε να βγάλουμε το καπέλο για την εξαιρετική της δουλειά. Όπως εξίσου καλή δουλειά είναι η ίδια η έκδοση (Περίπλους, 2001) που εμπλουτίζεται με τα σκίτσα του Floriano Teixeira. Ο ίδιος ο Amado (1912-2001) έχει μεγάλη ιστορία. Στα 13 του το σκάει από το σχολείο και περιπλανιέται δύο μήνες και πηγαίνει στο χωριό του παππού που βόρεια της Μπαΐα. Τον περιμαζεύει ένας θείος του. Το πρώτο του μυθιστόρημα «Η Χώρα του Καρναβαλιού» γράφεται το 1931. Γόνος οικογένειας γαιοκτημόνων φυτειών κακάο, που ωστόσο έσπασε τους δεσμούς με την τάξη του, ανέπτυξε έντονη πολιτική δράση ως κομμουνιστής, οργανωμένος στο Κομμουνιστικό Κόμμα Βραζιλίας (PCB). Εδώ η αναλυτικότερη βιογραφία που εντόπισα: http://www.jorgeamado.com.br/vida.php3.
Ας ξαναγυρίσω όμως στο βιβλίο. H κεντρική ιστορία διαδραματίζεται στην πόλη του Σαλβαδόρ, Mπαΐα (γενέτειρα του Amado), στη Βραζιλία, κάπου στη δεκαετία του 1940. Στις σελίδες του βιβλίου παρελαύνει ένας σημαντικός αριθμός δεύτερων αλλά και τρίτων χαρακτήρων, που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο εμπλέκονται στη ζωή της Ντόνα Φλορ και των δύο συζύγων της. Οι περιπέτειες της ανθρώπινης σεξουαλικότητας, οι συγκρούσεις των «θέλω» και των «πρέπει», η γευσιγνωσία, η «υψηλή» μουσική μα και η λαϊκή, οι δεκάδες θρησκευτικές παραδόσεις και οι τσαρλατάνοι τους, τα τελετουργικά που αναμιγνύονται σε καθημερινές πρακτικές είναι διαρκώς παρόντα, κάνοντας το βιβλίο να λειτουργεί και ως λαογραφική καταγραφή. Και παρόλο που η πολιτική έμφαση δεν είναι τόσο ορατή, γίνεται συχνά παρούσα για να μας υπενθυμίσει ότι οι ιστορίες είναι βυθισμένες σε μια κοινωνία ανταγωνιστική και ταξική, όπου η τάξη που έχει την εξουσία και η διαπλοκή της με τον υπόκοσμο, χρειάζονται ένα φάντασμα για να ταρακουνηθούν.
Η γραφή του Amado πλούσια, ρέουσα, διασκεδαστική, σατιρική, με έντονη θεατρικότητα, ισορροπημένη ανάμεσα στους διαλόγους και την αφήγηση. Για τους ήρωές του επιφυλάσσει κατανόηση και συμπάθεια χωρίς να λείπει ο χλευασμός και η επίκριση. Ένα συνεχές μειδίαμα υπάρχει από την πλευρά του αφηγητή, πρόκειται για αφήγηση σε τρίτο πρόσωπο, που σου κολλάει καθώς διαβάζεις, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που σε κάνει να γελάσεις δυνατά.
“Η Ντόνα Φλορ και οι δύο σύζυγοί της” είναι ένα βιβλίο που ευχαρίστως θα ξαναδιάβαζα. Ευχαριστώ τη Σ. για τον επίμονο βομβαρδισμό.
